Uluslararası kamuoyu, 6 yıl aradan sonra yeniden bir araya gelen iki dünya liderini, Donald Trump ve Vladimir Putin’i yakından takip etti. İki lider, ABD’nin Alaska eyaletindeki Elmendorf-Richardson Ortak Hava Üssü’nde gerçekleşen kritik zirvede, başta Ukrayna savaşı olmak üzere küresel güvenlik, enerji politikaları ve ikili ilişkileri ele aldı. Zirvenin hem konumu hem de zamanlaması, soğuk savaş döneminden kalma sembolik anlamlarla yüklüydü ve tüm dünyada büyük yankı uyandırdı. Bu buluşma, yıllardır süregelen gerilimi azaltma potansiyeli taşıması açısından büyük önem taşıyordu, ancak bir o kadar da belirsizliklerle doluydu.
Her ne kadar pek çok uzman, bu buluşmanın Ukrayna’nın onayı olmadan yapılacak herhangi bir barış anlaşmasının geçerliliğini sorgulasa da, zirvenin kendisi bile diplomatik bir çözüm arayışının sinyali olarak kabul edildi. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin başlamasından bu yana yaşanan en üst düzey yüz yüze görüşme olması, tüm gözlerin Anchorage’a çevrilmesine neden oldu. Zirvenin detayları, sadece mevcut krizi değil, aynı zamanda gelecekteki uluslararası ilişkilerin de nasıl şekilleneceğini gösteriyor.
Görüşmenin Arka Planı ve Detayları
Trump ve Putin’in son yüz yüze görüşmesi, 2019’daki G20 zirvesi sırasında gerçekleşmişti. Bu buluşma, o dönemde dahi büyük bir ilgiyle karşılanmıştı. Ancak Ukrayna’da başlayan savaş, ABD-Rusya ilişkilerini tamamen farklı bir boyuta taşıdı. Eski ABD Başkanı Trump’ın yeniden sahneye çıkması ve Putin ile olan kişisel ilişkisi, bu zirvenin gerçekleşmesinin en önemli zeminini oluşturdu. Trump, seçim kampanyası boyunca Ukrayna’daki savaşı 24 saat içinde bitirebileceği iddiasını sık sık dile getirmişti. Bu iddia, onu uluslararası diplomasi sahnesine yeniden taşıdı ve bu zirve, bu iddiaların ilk somut adımı olarak görüldü.
Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov’un açıklamalarına göre, görüşmelerin 6-7 saat sürmesi bekleniyordu. Bu, Helsinki’de yapılan ve yaklaşık iki saat süren önceki zirveden çok daha uzun bir süreydi ve her iki tarafın da konuları derinlemesine ele almaya niyetli olduğunu gösteriyordu. Başlangıçta birebir yapılması planlanan görüşme, son dakika değişikliğiyle her iki tarafın dışişleri bakanları ve özel elçileri de dahil olmak üzere daha geniş bir katılımla gerçekleşti. Bu durum, Beyaz Saray’ın bu kez daha temkinli bir yaklaşım sergilediğinin işaretiydi.
Toplantının ana gündem maddeleri arasında, elbette Ukrayna’daki savaşın sona ermesi yer alıyordu. Ancak bunun yanı sıra, küresel ekonominin durumu, enerji güvenliği, gıda krizi ve nükleer silahların kontrolü gibi konular da masaya yatırıldı. Zirvenin bir askeri üste, yani Joint Base Elmendorf-Richardson’da yapılması, maksimum güvenlik sağlamanın yanı sıra sembolik bir anlam da taşıyordu. Bu üs, Soğuk Savaş döneminde Sovyet uçaklarını izlemek için stratejik bir rol oynamıştı ve şimdi, iki eski rakip gücün liderlerinin barış için bir araya gelmesiyle farklı bir tarih yazıyordu.
Trump’ın zirve öncesi yaptığı “Bu, gerçekten bir hissetme toplantısı” ve “Başarısızlık şansı %25” şeklindeki açıklamaları, beklentileri bir hayli düşürse de, bir barış umudunun hala canlı olduğunu gösteriyordu. Trump, eğer zirve başarılı olursa Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’yi de Alaska’ya davet ederek üçlü bir toplantı yapmayı planladığını belirtmişti. Ancak, bu planın Rusya tarafından henüz onaylanmamış olması, zirvenin belirsizliğine bir yenisini ekledi.
Zirvenin Sonuçları ve Yansımaları
Toplantı, iki liderin samimi bir tokalaşmasıyla başladı ve gün boyu devam eden görüşmelerle sona erdi. Görüşmelerin ardından yapılan ortak basın toplantısında, liderler doğrudan bir ateşkes anlaşması veya büyük bir barış anlaşması duyurusu yapmadılar. Ancak, her iki lider de diyaloğun devam edeceği ve sorunların çözümü için diplomatik kanalların açık kalacağı mesajını verdi.
Putin, görüşmenin “yapıcı” geçtiğini ve Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik taleplerinin masaya yatırıldığını söyledi. Trump ise, toplantının “çok başarılı” olduğunu ve Ukrayna’nın geleceği için bir yol haritası belirleme konusunda önemli adımlar attıklarını ifade etti. Her ne kadar somut bir anlaşmaya varılamasa da, bu görüşmenin en büyük kazanımı, iletişim kanallarının yeniden açılması oldu. Savaşın başlamasından bu yana adeta donmuş olan diplomatik ilişkiler, Alaska’da yeniden canlandı.
Peki, bu zirve Ukrayna için ne anlama geliyor? Ukrayna hükümeti ve Avrupalı müttefikleri, Ukrayna’nın dahil olmadığı bir barış anlaşmasının geçerli olamayacağını vurgulamıştı. Zirve sırasında Ukrayna’nın dışlanması, Kiev ve müttefikleri arasında endişelere yol açtı. Ancak, Trump’ın Zelenski’yi de sürece dahil etme niyetini dile getirmesi, en azından bu endişeleri bir nebze olsun hafifletmiş olabilir. Bu durum, gelecekteki müzakerelerin daha geniş bir platformda ve Ukrayna’nın katılımıyla gerçekleşebileceği umudunu doğurdu.
Zirve, aynı zamanda ABD’nin Avrupa’daki müttefikleriyle olan ilişkilerini de test etti. Avrupa başkentleri, Trump’ın Ukrayna’ya toprak tavizi vermesi gibi “bölüşme” önerilerine karşı temkinliydi. Bu zirve, bu endişelerin ne kadar haklı olduğunu gösterecek nitelikteydi. Uzmanlar, Putin’in bu zirveyle uluslararası alanda aradığı meşruiyeti kazandığını, Trump’ın ise küresel bir barış elçisi olarak kendini konumlandırma fırsatı yakaladığını belirtiyor.
Odak Noktaları: Masadaki Temel Konular
Bu tarihi buluşmada masaya yatırılan konular, sadece mevcut krizle sınırlı değildi. İki süper gücün liderlerinin buluşması, birçok karmaşık uluslararası sorunu da kapsadı. İşte ana başlıklar:
Ukrayna Krizi: Rusya’nın işgalinin sonlandırılması, ateşkesin sağlanması ve barış görüşmelerinin formatı. Özellikle Rusya’nın işgal ettiği topraklar üzerindeki pozisyonu ve Ukrayna’nın NATO üyeliği gibi kritik konular ele alındı.
Küresel Enerji Politikaları: Rusya’nın Avrupa’ya enerji arzındaki rolü ve alternatif enerji kaynaklarının durumu. Rus gazına olan bağımlılığın azaltılması, özellikle Avrupa için hayati bir konu.
Nükleer Silahların Kontrolü: Yeni START anlaşmasının geleceği ve iki ülke arasındaki nükleer gerilimin azaltılması. Dünyanın en büyük nükleer silah stokuna sahip iki ülkesi olarak, bu konu tüm gezegen için büyük önem taşıyor.
Ticari ve Ekonomik İlişkiler: Yaptırımların kaldırılması ve iki ülke arasındaki ticaretin normalleşmesi olasılıkları. Her ne kadar bu konulara derinlemesine girilmese de, gelecekteki olası işbirliği alanları konuşuldu.
Bu konuların her biri, kendi içinde devasa karmaşıklıklar barındırıyor. Örneğin, Rusya’nın Ukrayna’da ele geçirdiği topraklar için bir “bölüşme” planı konuşulabilir miydi? Veya ABD, Avrupa’yı göz ardı ederek tek taraflı bir anlaşmaya varabilir miydi? Bu tür sorular, zirve öncesinde ve sonrasında en çok tartışılan konular arasında yer aldı.
Zirvenin Sembolik Anlamı
Alaska’nın zirve için seçilmesi, basit bir lojistik karardan çok daha fazlasını ifade ediyor. Alaska, Rusya’dan 1867’de satın alınmış bir toprak parçasıdır. Bu bölgenin Rusya’ya olan tarihsel yakınlığı ve coğrafi konumu, Soğuk Savaş dönemindeki stratejik rolüyle birleşince, zirveye ekstra bir anlam katıyordu. Alaska’nın bu zirveye ev sahipliği yapması, adeta Rusya’nın eski topraklarında yeni bir sayfa açması gibi yorumlandı.
Zirvenin bir askeri üste yapılması, gösterilerden ve dış etkilerden izole bir ortam sağlarken, aynı zamanda iki liderin ordularının kontrolündeki bir platformda buluşması, bir güç gösterisi olarak da algılanabilirdi. Öte yandan, bu durum, iki ülkenin askeri işbirliği potansiyeline de bir gönderme olarak görülebilirdi.
Genel Değerlendirme
Donald Trump ile Vladimir Putin’in Alaska’daki buluşması, uluslararası ilişkilerde yeni bir dönemin başlangıcı olabilir. Bu zirve, Ukrayna savaşının sonlandırılması konusunda kesin bir çözüm getirmese de, diplomatik kapıları yeniden araladı. Savaşın gidişatını ve uluslararası güç dengelerini etkileyecek bu görüşme, hem umut hem de endişe yarattı.
Trump, kendisini bir “anlaşma dehası” olarak kanıtlama fırsatı bulurken, Putin ise uzun süredir aradığı diplomatik meşruiyeti kazandı. Ancak, asıl önemli olan, bu görüşmenin Ukrayna halkı için ne sonuçlar doğuracağıdır. Eğer bu diyalog, gerçekten kalıcı bir barışa yol açarsa, bu zirve tarihe altın harflerle yazılacaktır. Aksi takdirde, sadece kısa süreli bir diplomatik hareket olarak kalmaya mahkûmdur.
Gelecek günler, bu zirvedeki konuşmaların somut adımlara dönüşüp dönüşmeyeceğini gösterecek. Ukrayna’daki savaşın gidişatı, Batı’nın Rusya’ya yönelik yaptırımları ve küresel istikrar, bu buluşmadan sonra daha da belirginleşecektir. Bu nedenle, Alaska’daki bu tarihi zirvenin yankıları, önümüzdeki uzun bir süre boyunca hissedilecektir.
